Najnowszy podręcznik do hiszpańskiego

Budowa czasu

przeszłego niedokonanego

1. Czasowniki regularne

W czasie pretérito imperfecto de indicativo nie obowiązują żadne oboczności. Alternacje samogłoskowe czasowników z dyftongacją (o:ue, e:ie), które omówiliśmy w pierwszym rozdziale, wymiana ortograficzna głosek (g:j) oraz wszelkie inne przykre niespodzianki, poza trzema podanymi niżej czasownikami całkowicie nieregularnymi, NIE OBOWIĄZUJĄ!

Spójrzmy poniżej na jedyne trzy wyjątki w tym czasie:

2. Czasowniki nieregularne

3. Aspekt: czyli czas dokonany czy niedokonany

Czas pretérito imperfecto de indicativo jest czasem przeszłym, najczęściej tłumaczonym na język polski jako czas niedokonany. Istotnie, jest to jedyny hiszpański czas, który poza kontekstem i bez dodatkowych określeń wyraża samodzielnie aspekt. Aspekt jest cechą czasów gramatycznych. Dzieli się na dokonany i niedokonany. W języku polskim aspekt przypisany jest bezpośrednio formie morfologicznej czasownika (jego budowie), co znacznie ułatwia precyzowanie wypowiedzi. Czasownik robić ma aspekt niedokonany, zaś zrobić, dzięki przyłączeniu do formy bezokolicznika odpowiedniego prefiksu – aspekt dokonany. Język hiszpański niestety nie posiada takich różnic słowotwórczych, które ułatwiałyby określenie aspektu. Hiszpański czasownik hacer sam w sobie nie wyraża aspektu, ani w bezokoliczniku, ani w formie osobowej jako takiej, z wyłączeniem jednego wszakże czasu – pretérito imperfecto de indicativo. Forma hacía, na przykład, zostanie zatem przełożona na język polski zawsze jako robiłem/robił, nigdy zaś jako zrobiłem/zrobił.

Należy pamiętać, że pozostałe hiszpańskie czasy – podobnie jak zdecydowana większość hiszpańskich czasowników – same w sobie nie wyrażają aspektu (wbrew temu, co podają niektóre opracowania gramatyczne!).

Zastosowanie czasu

przeszłego niedokonanego

4. Zastosowanie czasu przeszłego niedokonanego

Czas pretérito imperfecto de indicativo jest czasem przeszłym niedokonanym. Stosowany jest dla:

– wyrażenia czynności powtarzającej się w przeszłości nieokreśloną ilość razy:

Cuando era joven, todos los días jugaba al médico con mi primo, Ignacio.

(Kiedy byłam młoda, codziennie bawiłam się w lekarza z kuzynem Ignacym.)

– opisu wyglądu, stanu lub cechy osoby lub przedmiotu:

De joven, mi madre llevaba unas gafas enormes, tenía una pierna más larga que otra y se le notaba un bigote pequeño por encima del labio...

(Moja matka za młodu nosiła ogromne okulary, jedną nogę miała dłuższą od drugiej i widać jej było mały wąsik nad wargą...)

Ayer Patóquez se sentía muy mal.

(Wczoraj Kaczyński czuł się bardzo źle.)

– budowania tła dla wydarzeń w przeszłości:

Hacía buen tiempo [tło] cuando mi madre y yo salimos* a dar un paseo.

(Kiedy wyszedłem* z moją matką na spacer, była ładna pogoda [tło].)

El violador entró* al baño, justo cuando me duchaba [tło].

(Gwałciciel wszedł* do łazienki, dosłownie kiedy brałam prysznic [tło].)

– narracji:

Había una vez un rey que tenía una polla muy grande...

(Pewnego razu był sobie król z wielkim...)

– wyrażenia „odcinka czasu niedomkniętego z obu stron”. Wskazuję wówczas na akcję mającą swój początek w przeszłości, lecz nie ma żadnej wzmianki co do jej ewentualnego zakończenia (1) (akcja ta nadal może trwać).
Zakres ten obejmuje również wydarzenie przeszłe (najczęściej – w rozumieniu osoby posługującej się językiem polskim – niedokonane) bez wzmianki o jego zakończeniu w przeszłości (2).

(1) Dijo que desde 1999 vivía con un ángel.

(Powiedział, że od 1999 mieszkał lub mieszka [nadal] z aniołem.)

[Wariant „mieszka” przyjmujemy, wychodząc z założenia, że zdanie to jest typowym przykładem mowy zależnej, kiedy to należy wyjściowy czas teraźniejszy z mowy niezależnej zamienić na czas imperfecto w mowie zależnej. Mowa niezależna: Desde 1999 vive con un ángel. Mowa zależna: Dijo que desde 1999 vivía con un ángel.]

(2) Roberto trabajaba en esa empresa.

(Robert pracował w tej firmie.)

[Nie wiemy, w jakim to było okresie czasu, na ile wydarzenie to „dokonało się”, etc. Czas imperfecto pełni w tym zdaniu funkcję najbardziej „ogólnego” czy też najmniej „precyzyjnego” czasu przeszłego. Wyraża on wówczas jedynie „jakiś” fakt z przeszłości i jego trwanie.]

* salimos (dosł. wyszliśmy) oraz entró (wszedł) stanowią formy czasu przeszłego INDEFINIDO, który zostanie omówiony w następnym rozdziale. Czas ten bardzo często występuje w narracji naprzemiennie z czasem IMPERFECTO. Wyraża wtedy zazwyczaj akcję dokonaną, a IMPERFECTO buduje tło dla tej akcji.

5. Słowa klucze - okoliczniki czasu

Czas pretérito imperfecto nie ma wyłączności na okoliczniki czasu. Należy przez to rozumieć, iż występujące z użyciem czasu imperfecto słowa klucze, mające jakoby ułatwić jego stosowanie, nie sprawdzają się. Przyczyna tkwi w tym, że nie są one zarezerwowane wyłącznie dla czasu imperfecto, a bardzo często mogą się pojawić np. w towarzystwie czasu pretérito perfecto lub po prostu zwykłego czasu teraźniejszego. Wśród tych okoliczników czasu znajdują się:

cuando, mientras, siempre, de joven,

todos los días, a veces, muchas veces,

a menudo, pocas veces, nunca, etc.

kiedy, podczas gdy, zawsze, za młodu,

codziennie, czasami, wielokrotnie,

często, sporadycznie, nigdy, etc.

6. Wiadomości dodatkowe

W mowie zależnej wprowadzonej czasem przeszłym (z wyjątkiem pretérito perfecto) służy on do wyrażenia czynności (wydarzeń) równoczesnych (1) (teraźniejszość) lub przyszłych (2) (przyszłość) w przeszłości.

(1) Mowa niezależna: Estoy leyendo un libro sobre Patóquez.

(Czytam książkę o Kaczyńskim.)

(1) Mowa zależna: Dijo que estaba leyendo un libro sobre Patóquez.

(Powiedział, że czyta książkę o Kaczyńskim.)

(2) Mowa niezależna: Mañana voy al cine Parlamento.

(Jutro pójdę do kina Parlament.)

(2) Mowa zależna: Dijo que al día siguiente iba al cine Parlamento.

(Powiedział, że następnego dnia pójdzie do kina Parlament.)

W drugim trybie warunkowym może zastępować czas condicional simple de indicativo zdania nadrzędnego.

Si tuviera dinero, me iría a coger algo...

(Gdybym miał pieniądze, poszedłbym se coś...)

Si tuviera dinero, me iba a coger algo...