Kurs maturalny języka hiszpańskiego

Budowa czasu

przeszłego zamkniętego

1. Czasowniki regularne

Czasowniki regularne w czasie przeszłym zamknietym tworzy się poprzez odrzucenie końcówki bezokolicznika -AR, -ER, -IR oraz doklejenie do pozostałego tematu końcówek, które w poniższym schemacie zostały wytłuszczone. Wśród czasowników regularnych najwięcej jest czasowników 1. koniugacji (końcówka -AR).

Cechą charakterystyczną niniejszego czasu jest akcent graficzny (tilde) na ostatniej głosce w formach 1. i 3. os. lp. Ważne, byśmy zawsze wyraźnie podnosili ton głosu w tych miejscach, tak jak akcentuje się wyrazy w jezyku francuskim.

2. Czasowniki całkowicie nieregularne

Należą do nich czasowniki mogące posiadać nietypowe końcówki fleksyjne dla poszczególnych form osobowych, jak również przejawiać różne oboczności w temacie. Są to przeważnie bardzo pospolite czasowniki, których wyuczenie się na pamięć jest konieczne, jeśli pragniemy posługiwać się językiem hiszpańskim na poziomie komunikatywnym. Z uwagi na częstość ich użycia każdy uczeń radzi sobie z nimi stosunkowo dobrze i po pewnym czasie zapamiętuje je.

Lista czasowników nieregularnych

Pretérito indefinido - czasowniki nieregularne (31.85 KB)

Wszystkie powyższe czasowniki charakteryzują się w odmianie całkowitym brakiem akcentów graficznych! Są to niemal wszystkie czasowniki całkowicie nieregularne, odmienione w czasie pretérito indefinido.

Wśród odmienionych wyżej czasowników znajdują się takie, które stanowią tzw. czasowniki nieregularne modelowe czyli „czasowniki główne”. Używając powyższego terminu, mamy na myśli fakt, iż od niektórych czasowników nieregularnych da się utworzyć pochodne morfologiczne, stosując odpowiedni prefiks (przedrostek).

Każdy czasownik utworzony od wyżej wymienionych odmienia się w czasie przeszłym zamkniętym według paradygmatu (modelu) wyrazu podstawowego (tzn. w taki sam sposób, jak „czasownik główny”). Zatem czasowniki:

proponer (proponować), deponer (deponować) i exponer (wystawiać)

będą się odmieniały identycznie jak czasownik PONER.

Uwaga: Więcej informacji o czasownikach całkowicie nieregularnych znajdą Państwo w podręczniku ESCÁNDALO VERBAL.

3. Czasowniki z obocznością ortograficzną I : Y

Istnieje pewna grupa czasowników mających w trzeciej osobie liczby pojedynczej i mnogiej wymianę ortograficzną grafemu i (w końcówkach -ió oraz -ieron) na y. Do czasowników tych należą czasowniki 2 i 3 koniungacji, których temat kończy się na samogłoskę o, u, e, a (nie dotyczy czasowników całkowicie nieregularnych). Oto trzy takie czasowniki:

Trzy powyższe czasowniki charakteryzuje dodatkowa nieregularność w postaci częstych akcentów graficznych dla rozbicia tzw. tryftongu (w skrócie: by nie znajdowały się obok siebie trzy samogloski). Odmiany tych czasowników warto nauczyć się na pamięć, podobnie jak wszystkich czasowników z grupy całkowicie nieregularnych (pkt. 2).

UWAGA: Czasowniki reír oraz freír (na przykład) nie stosują się do tej zasady, mimo iż należą do 3 koniugacji, a ich temat kończy się samogłoską e. Wynika to z tego, iż są to dodatkowo czasowniki z dyftongacją. W swej nieregularności w czasie pretérito indefinido podchodzą one m.in. pod paradygmat (model odmiany), który znajduje się w punkcie 5. tego działu. Oto odmiana tych dwóch problemowych czasowników w czasie pretérito indefinido:

4. Czasowniki z obocznością ortograficzną w 1. os. lp.

Istnieje również grupa czasowników, które w pierwszej osobie liczby pojedynczej mają następującą oboczność ortograficzną:

– czasowniki zakończone na –car: aparcar c zamieniają na qu [aparcar – aparqué]

(by zachować dźwięk „k” z tematu czasownika. Zapis –cé stworzyłby dźwięk „θ” zamiast „k”);

– czasowniki zakończone na –gar: apagar g zamieniają na gu [apagar – apagué]

(by zachować dźwięk „g” z tematu czasownika. Zapis –gé stworzyłby dźwięk „h” zamiast „g”);

– czasowniki zakończone na –zar: empezar z zmieniają na c [empezar – empecé]

(Real Academia Española nie dopuszcza w języku hiszpańskim połączeń ze i zi; z zamienia się na c)

Oto odmiana tych czasowników w czasie pretérito indefinido:

5. Czasowniki z obocznością samogłoskową

Czasowniki 3. koniugacji (z końcówką –IR), które w czasie teraźniejszym PRESENTE ulegają tzw. dyftongacji lub prostej wymianie samogłoskowej, w czasie pretérito indefinido – w 3. osobie liczby pojedynczej i mnogiej – poddają wymianie samogłoskę e z tematu na i, zaś samogłoskę o z tematu na u. Zawsze chodzi o samogłoskę znajdującą się w DRUGIEJ sylabie od końca (liczymy od formy bezokolicznika).

Proszę spojrzeć na przykłady:

a) dormir byłoby: dormió, dormieron, ale jest: durmió, durmieron

b) morir byłoby: morió, morieron, ale jest: murió, murieron

c) sentir byłoby: sentió, sentieron, ale jest: sintió, sintieron

Oto pełna odmiana trzech powyższych czasowników:

6. Czasowniki całkowicie nieregularne -DUCIR

Czasowniki z końcówką –ducir, takie jak: traducir, conducir, producir, odmieniają się w następujący sposób (warto nauczyć się ich na pamięć!):

Zastosowanie czasu

przeszłego zamkniętego

7. Zastosowanie czasu przeszełgo zamkniętego

Czas pretérito indefinido de indicativo najczęściej tłumaczy się na polski jako czas dokonany. Wyraża on jednak mnóstwo czynności, które w języku polskim werbalizowane są w czasie niedokonanym, dlatego też polskiemu studentowi sprawia on na początku najwięcej kłopotów w użyciu. Należy wystrzegać się postrzegania tego czasu wyłącznie w kategoriach dokonalności. Stosowany jest dla:

– wyrażenia czynności powtarzającej się w przeszłości określoną ilość razy:

Cuando era joven, jugué al médico con mi primo, Ignacio, 56 veces. Me lo apunté todo.

(Kiedy byłam młoda, 56 razy bawiłam się w lekarza z moim kuzynem Ignacym. Wszystko to sobie zapisałam.)

– określenia punktu w czasie, wówczas odpowiada polskiemu czasowi dokonanemu i bardzo często łączy się naprzemiennie w zdaniu z czasem PRETÉRITO IMPERFECTO DE INDICATIVO, który buduje tło dla wydarzenia:

Un día el profesor se retrasó y comenzamos a las diez.

(Pewnego razu nauczyciel się spóźnił i zaczeliśmy o dziesiątej.)

Ayer me acosté muy tarde y por la mañana me quedé dormido.

(Wczoraj położyłem się bardzo późno i rano zaspałem.)

Cuando pasaba por el parque [tło] vi a una mujer enseñando su belleza.

(Kiedy szedłem przez park [tło], zobaczyłem kobietę pokazującą swoje wdzięki.)

Mientras follaba con mi marido [tło] cayó algo del techo y me dio en el glúteo.

(Kiedy bzykałam się z moim mężem [tło], coś spadło z sufitu i uderzyło mnie w pośladek.)

– wyrażenia akcji zakończonej w czasie (przedział czasu domknięty z obu stron):

La semana pasada mi novia tradujo un texto muy difícil.

(W ubiegłym tygodniu moja dziewczyna przetłumaczyła bardzo trudny tekst.)

¿Jugaste durante tu infancia a policías y ladrones?

(Bawiłeś się w dzieciństwie w policjantów i złodziei?)

Czas ten stosuje się dla wyrażenia sytuacji, które każdorazowo miały miejsce w przeszłości zamkniętej. To znaczy, że nie może mieć ona żadnego związku z teraźniejszością. Dlatego też czasowi temu towarzyszą wszelkie okoliczniki czasu, sugerujące zamkniętą już przeszłość. W skład tych okoliczników wchodzi często przymiotnik pasado/a. Spójrzmy na schemat:

Coś miało miejsce w dniu wczorajszym. Mamy dzień dzisiejszy. Dzień wczorajszy stanowi dla nas przeszłość zamkniętą. Relacjonując dzisiaj to wydarzenie, powiemy więc:

Ayer me compré un sujetador y hoy, cuando me lo he puesto, me queda demasiado grande.

(Wczoraj kupiłam sobie biustonosz, a dziś, gdy go założyłam, okazuje się za duży.)

8. Słowa klucze - okoliczniki czasu

Czas pretérito indefinido łączy się w zastosowaniu z wieloma okolicznikami czasu, które determinują jego użycie. Są to takie określenia, które prawie zawsze zmuszają użytkownika do zastosowania tego czasu.

W skład tych okoliczników wchodzą głównie określenia z przymiotnikiem pasado/a lub synonimem tego przymiotnika.

Oto przykłady:

la semana pasada, el mes pasado, el año pasado, el siglo pasado, etc.;

el lunes pasado, el martes pasado, etc.;

ayer, anteayer, el otro día, el otro mes, el otro año, etc.;

aquel día, aquella semana, aquel mes, aquel año,etc.;

hace una semana, hace un mes, hace un año, etc.

w ubiegłym tygodniu, w ubiegłym miesiącu, w ubiegłym roku, w ubiegłym wieku;
w miniony poniedziałek, w zeszły wtorek;
wczoraj, przedwczoraj, kiedyś (pewnego dnia), pewnego miesiąca, pewnego roku (w zeszłym roku);
tamtego dnia, tamtego tygodnia, tamtego miesiąca, tamtego roku;
tydzień temu, miesiąc temu, rok temu.

9. Zastosowanie na osi czasowej

10. Uwaga!

Pamiętajmy, że w Ameryce Łacińskiej znajomość czasu INDEFINIDO jest bardzo ważna!

Podobnie jak w Stanach Zjednoczonych nie używa się angielskiego czasu present perfect (odpowiednika hiszpańskiego pretérito perfecto), tak w amerykańskich krajach hispanojęzycznych nie używa się pretérito perfecto. Jego miejsce zajmuje omawiany tutaj INDEFINIDO, który wymaga intensywnych ćwiczeń!

Hiszpan powie:

Hoy me he comprado un libro nuevo. (Dziś kupiłem sobie nową książkę.)

Mieszkaniec Stanów Zjednoczonych, Ameryki Środkowej i Południowej powie:

Hoy me compré un libro nuevo. (Dziś kupiłem sobie nową książkę.)