Hiszpański czas przeszły preterito perfecto

Budowa czasu

przeszłego bliskiego

1. Budowa ogólnie

Czas pretérito perfecto de indicativo jest czasem przeszłym, najbliższym teraźniejszości, i składa się z dwóch elementów. Pierwszą składową jest czasownik posiłkowy HABER (odpowiednik angielskiego HAVE) odmieniony w czasie teraźniejszym PRESENTE. Drugą składową stanowi tzw. PARTICIPIO PASADO (imiesłów przymiotnikowy bierny, przeszły) czasownika będącego nośnikiem sensu (właściwego czasownika).

Spójrzmy na schemat:

Po lewej stronie (wyżej) znajduje się odmiana nieregularnego czasownika posiłkowego HABER w czasie teraźniejszym. Po prawej stronie podane zostały końcówki dla PARTICIPIO PASADO (imiesłowu biernego, przeszłego) czasowników regularnych wszystkich trzech koniugacji.

Spójrzmy teraz na pełną odnianę czasownika HABLAR:

Między czasownikiem posiłkowym a formą participio pasado nie może znajdować się żaden wyraz:

La señora Purificación ha [tutaj nic nie może się pojawić] maldecido

al señor Sánchez.

2. Czasownik posiłkowy HABER

Czasownik posiłkowy HABER jest odpowiednikiem angielskiego czasownika HAVE. Oba wywodzą się z tego samego łacińskiego słowa o znaczeniu „mieć”.
Podczas gdy angielskie HAVE zachowało owo znaczenie po dziś dzień, to hiszpańskie HABER zatraciło je w toku ewolucji języka i stanowi dziś głównie czasownik posiłkowy do tworzenia czasów złożonych.

3. PARTICIPIO PASADO czyli imiesłów przymiotnikowy

Jest bezosobową formą czasownika, której odpowiednikiem w języku polskim jest imiesłów przymiotnikowy bierny dokonany (zrobiony, powiedziany, napisany, etc.) lub niedokonany (robiony, mówiony, pisany). Jeśli jest regularny, przybiera końcówki wypisane w punkcie 1.

Służy on do tworzenia czasów złożonych (2) bądź wystepuje w zdaniu samodzielnie, pełniąc w nim funkcję przymiotnika (1). Spójrzmy na dwa poniższe zdania:

(1) Don Pedro está convencido de que no padece ninguna enfermedad mental.

(Pan Piotr jest przekonany, że nie cierpi na żadną chorobę umysłową.)

(2) Doña Purificación hoy ha estado en el ambulatorio.

(Pani Purificación była dziś w przychodni.)

4. Nieregularne PARTICIPIO PASADO

Imiesłów przymiotnikowy może mieć formę nieregularną, jak również może występować pod dwiema postaciami: w formie regularnej i nieregularnej.
Oto zestaw imiesłowów przymiotnikowych występujących prawie wyłącznie w formie nieregularnej:

Pełna lista nieregularnych imiesłowów przymiotnikowych znajduje się w NINIEJSZYM PODRĘCZNIKU. Więcej o imiesłowie nieregularnym przeczytają Państwo TUTAJ.

Zastosowanie czasu

przeszłego bliskiego

5. Zastosowanie czasu PRETÉRITO PERFECTO

Czas pretérito perfecto de indicativo jest czasem przeszłym, najczęściej tłumaczonym na język polski jako czas dokonany. Czas ten nie wyraża jednak aspektu sam w sobie, to znaczy, iż prosty komunikat Hoy he leído este libro może znaczyć Dziś czytałem lub przeczytałem tę książkę.
Istotny jest fakt, że czas ten jest bardzo bliski teraźniejszości, przez co rozumiemy, iż:

– wyraża on akcję uprzednią wobec teraźniejszości, czyli informuje nas o czymś, co wydarzyło się stosunkowo niedawno:

Hace poco el señor Sánchez se ha comprado un nuevo coche Fiat por 50 mil euros.

(Niedawno Sánchez kupił sobie nowego Fiata za 50 tysięcy euro.)

Doña Purificación le ha visto sacar dinero de un cajero automático.

(Pani Purificación widziała go, jak wybierał pieniądze z bankomatu.)

[brakuje określenia czasu, ale domyślamy się, że musiało to być stosunkowo niedawno, np. dziś]

– wyraża akcję, która ma jakiś związek z teraźniejszością, bądź taką, której skutki trwają do chwili obecnej (przypomina angielski present perfect):

El señor Tractor se ha casado con la señorita Yamaha.

(Pan Tractor ożenił się z panienką Yamahą. ) [nadal są małżeństwem]

Me han robado y todavía no he recuperado mi equipaje –ha dicho Sánchez.

(Okradziono mnie i nadal nie odzyskałem bagażu – powiedział Sánchez.)

[Sánchez nie podaje żadnego okolicznika czasu, nie informuje nas o czasie. Używając pretérito perfecto kładzie jedynie nacisk na fakt, iż kradzież ta ma nadal jakiś związek z teraźniejszością; nadal biedak nie odzyskał bagażu]

[Gdyby jednak Sánchez użył okolicznika czasu typu “ayer” (wczoraj), zmuszony byłby powiedzieć:

Ayer me robaron*, pero todavía no he recuperado mi equipaje]

– wyraża jakąkolwiek akcję przeszłą – dokonaną bądź niedokonaną – która relacjonowana jest w przedziale czasu nadal trwającym. To znaczy, w tym samym, w którym miała miejsce. Stąd podczas używania w zdaniu okoliczników czasu typu hoy, este día, esta semana, este mes, etc. stosujemy najczęściej ten czas.

Hoy he hablado con mi jefe y me ha dicho que está orgulloso de mí.

(Dziś rozmawiałem z szefem i powiedział mi, że jest ze mnie dumny.)

Esta semana doña Purificación ha roto el cristal de una ventanilla del nuevo Fiat de Sánchez.

(W tym tygodniu pani Purificación stłukła szybę w nowym Fiacie pana Sáncheza.)

Czasu tego używamy również, pytając, czy “coś” wogóle miało miejsce, czy “czegoś” wogóle doświadczyliśmy. Wtedy najczęściej z czasownikami percepcji, typu: ver, oír albo czasownikiem estar:

¿Has estado alguna vez en Madrid?

¿Has visto a doña Purificación?

* robaron jest formą czasu przeszłego INDEFINIDO, który z punktu widzenia aspektu stanowi ekwiwalent do czasu pretérito perfecto. Czas INDEFINIDO zastępuje niejako czas PRETERITO PERFECTO wtedy, gdy akcja przeszła relacjonowana jest z perspektywy nowego przedziału czasu. Wówczas akcja przeszła przynależy do starego przedziału czasu. Szerzej o tym w rozdziale pt. “Pretérito indefinido”.

6. Słowa klucze - okoliczniki czasu

Wszelkie okoliczniki czasu, które wskazują na jeden i ten sam przedział czasu dla akcji, która miała miejsce, i dla jej relacji, zmuszają nas do zastosowania czasu pretérito perfecto. Chodzi o okres czasu nadal trwający w chwili relacjonowania wydarzenia przeszłego, a więc o teraźniejszość. Można powiedzieć, że czas ten wyraża „przeszłość w teraźniejszości”.
Do okoliczników tych należą następujące zwroty:

hoy, últimamente, la última vez, hace poco, hace un momento, hace un rato;

este día, esta semana, este mes, este año, este siglo, etc.;

siempre (bez wyłączności), nunca (bez wyłączności), alguna vez, ninguna vez, ya, todavía

7. Zastosowanie na osi czasowej

PRETÉRITO PERFECTO

DE INDICATIVO

Spis treści

1. Budowa ogólnie

2. Czasownik posiłkowy HABER

3. PARTICIPIO PASADO

4. Nieregularne PARTICIPIO PASADO

5. Zastosowanie czasu

6. Słowa klucze - okoliczniki czasu

7. Zastosowanie na osi czasowej

więcej